Κοινωνική ασφάλιση: Πλευρές μιας ριζοσπαστικής αντίληψης


Το κείμενο αυτό έχει στόχο να υπερασπίσει αλλά και να προωθήσει περαιτέρω την σπουδαία έννοια του «κοινωνικού δικαιώματος», στην οποία αντιτίθεται το επιθετικό πολιτικό δόγμα του καπιταλιστικού συστήματος, ο νεοφιλελευθερισμός. Θεωρούμε ότι η έννοια του κοινωνικού δικαιώματος αφορά τους καταπιεσμένους της κοινωνίας, δηλαδή όλους εμάς που αποτελούμε την μεγάλη πλειοψηφία, απέναντι τόσο στην απληστία για κέρδος, που έχει δομικά και διαχρονικά το κεφάλαιο, όσο και στο αστικό κράτος το οποίο εφαρμόζει πολιτικές υπέρ του κεφαλαίου και των συμφερόντων του. Με άλλα λόγια, θεωρούμε το κοινωνικό δικαίωμα, ως ένα απαραίτητο αμυντικό μέσον για να προστατευθεί και όσο μπορεί να βελτιωθεί η ζωή όλων μας, μέσα στο εκμεταλλευτικό κοινωνικό σύστημα που ζούμε.

Για τον παραπάνω λόγο, οι προσεγγίσεις μας για το ασφαλιστικό αποτελούν, μόνο την αρχική βάση -και σε καμία περίπτωση το τέλος, ή την οροφή- πάνω στην οποία πατάνε οι συνειδήσεις και οι πράξεις μας, προκειμένου να αναζητήσουμε περαιτέρω τις δυνατότητες χειραφέτησης από τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις και αντιλήψεις.

Μερικά ακόμα, εισαγωγικά λόγια

Αντιλαμβανόμαστε την σπουδαιότητα που έχει η κοινωνική ασφάλιση για τις ζωές των εργαζομένων, των ανέργων, των συνταξιούχων και των νέων. Η κοινωνική ασφάλιση είναι ένα κοινωνικό δικαίωμα του λαού και της εργατικής τάξης που αποτελεί συν τοις άλλοις και τμήμα του λαού, το οποίο κατακτήθηκε με συνεχείς αγώνες και διεκδικήσεις. Είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας και σημασίας κοινωνικό δικαίωμα και ως τέτοιο όχι μόνον πρέπει να διαφυλαχθεί αλλά και να διευρυνθεί. Τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα για τους ηλικιωμένους απόμαχους της εργασίας, τα ιατροφαρμακευτικά δικαιώματα περίθαλψης του λαού αποτελούν πολυσήμαντες κοινωνικές κατακτήσεις που πρέπει να προστατευτούν και να διευρυνθούν.

Νεοφιλελευθερισμός στα 70’s: Να δεις τι σου ’χω για μετά...

Τις τελευταίες δεκαετίες γίναμε μάρτυρες μιας εξαιρετικά μελετημένης και πετυχημένης πλύσης εγκεφάλου από τα καθεστωτικά ΜΜΕ σε διεθνή κλίμακα: μια σειρά κατακτήσεις και δικαιώματα των εργαζομένων άρχισαν σιγά-σιγά να δυσφημούνται και να θεωρούνται σαν τα κατεξοχήν σοβαρά εμπόδια για την περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας. Κατακτήσεις όπως οι σταθερές εργασιακές σχέσεις και το 8ωρο (που εξασφάλιζαν μια υπαρκτή έστω και αλλοτριωμένη έννοια του ελεύθερου χρόνου για τον εργαζόμενο), ο σταθερός μισθός, ένα δημόσιο αναδιανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα κλπ, θεωρήθηκαν «συντηρητισμός που πάει κόντρα στην πρόοδο και την ανάπτυξη», «απομεινάρια ενός αραχνιασμένου παρελθόντος», «βαρίδια στην οικονομία μιας χώρας» κλπ.

Έτσι, άρχισε η αποδόμηση και η συκοφάντησή τους στο μυαλό και τις συνειδήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων, με οδηγό το νεοφιλελευθερισμό που συγκροτείται ως επιθετικό καπιταλιστικό δόγμα από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Η αποδόμηση αυτή θα λάβει γιγαντιαίες διαστάσεις από τη δεκαετία του ’80 και μετά, εξαιτίας άλλων δύο σοβαρών εξελίξεων: α. της σταδιακής αποδυνάμωσης του πολιτικού ρόλου της εργατικής τάξης μέσω του κατακερματισμού και της μικροαστικοποίησής της και β. της κατάρρευσης των χωρών του ανατολικού μπλοκ την τριετία ’89 – ’91.

Η κοινωνική ασφάλιση είναι δικαίωμα. Αλλά γιατί είναι δικαίωμα;

Ο νεοφιλελευθερισμός, ως το πιο πετυχημένο ιδεολογικό και πολιτικό δόγμα του σύγχρονου καπιταλισμού, μπόρεσε και κατάφερε καίριο πλήγμα στην ίδια την έννοια του κοινωνικού δικαιώματος, μέσω της γνωστής ρήσης της Μ. Θάτσερ: «δεν υπάρχει κοινωνία ούτε κοινωνικές τάξεις, υπάρχουν μόνο άτομα». Έτσι, η έννοια του κοινωνικού δικαιώματος θεωρήθηκε σταδιακά από εκατομμύρια ανθρώπους πως αποτελεί μια αποτυχημένη και αναποτελεσματική πολιτική έννοια και πως το μέλλον ανήκει στο άτομο που είναι και το μόνο υπεύθυνο τελικά, για τις επιλογές του και τις συνέπειες που επιφέρουν αυτές οι επιλογές. Το αν θα έχεις δουλειά, τι δουλειά θα έχεις, αν θα πληρώνεσαι καλά ή όχι, αν μείνεις άνεργος, αν τελικά είσαι φτωχός ή πλούσιος, όλα αυτά θεωρήθηκαν αποτελέσματα των ατομικών και μόνο, επιλογών.

Στον αντίποδα αυτής της λογικής, εμείς θεωρούμε πως και κοινωνία υπάρχει και κοινωνικές τάξεις υπάρχουν: Αυτό που ιστορικά αλλάζει, λαμβάνοντας διάφορες μορφές, είναι η σχέση που αναπτύσσουν τα άτομα τόσο μεταξύ τους όσο και συνολικότερα με την κοινωνία εντός της οποίας δρουν. Πάνω στη βάση αυτή, θεωρούμε πως η έννοια του κοινωνικού δικαιώματος υπάρχει και αφορά πρώτα και κύρια τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα.

Θεμελιώνεται δε, πάνω στην οικονομική και ταξική ανισότητα που παράγει η κοινωνία μας, η οποία δεν βασίζεται στα φυσικά/βιολογικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων, αλλά σε καθαρά κοινωνικές αιτίες, στο αν δηλαδή κατέχουν ή όχι τον πλούτο και την πρόσβαση σε αυτόν. Και η κοινωνική ασφάλιση αποτελεί ένα εκ των θεμελιωδέστερων κοινωνικών δικαιωμάτων που αφορά το κομμάτι της κοινωνίας το οποίο δεν κατέχει πλούτο και κυρίως δεν κατέχει τα μέσα πρόσβασης σε αυτόν.

Η κοινωνική ασφάλιση στις μέρες μας: εξελίξεις και ανατροπές

Όλες οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις, από το 1950 μέχρι τις μέρες μας, συνέβαλαν τα μέγιστα στο να αδειάσουν τα ασφαλιστικά ταμεία. Κυριολεκτικά έπεσαν σαν τους κατσαπλιάδες πάνω στα ασφαλιστικά ταμεία, κλέβοντας εκατομμύρια επί εκατομμυρίων, χρήματα που ήταν των εργαζόμενων, και κάνοντάς τα δώρο στο ελληνικό και διεθνές κεφάλαιο. Εδώ θα αναφέρουμε μόνο και μόνο για να δώσουμε μια τάξη μεγέθους της κυβερνητικής/κρατικής ληστείας των ταμείων, τα διαχρονικώς εξωφρενικά επιτόκια με τα οποία κατατέθηκαν τα λεφτά των εργαζομένων στις Τράπεζες:

το 1950 με αρνητικό επιτόκιο 7,6% 
το 1954 με αρνητικό επιτόκιο 11,1% 
το 1974 με αρνητικό επιτόκιο 21,8% 
το 1981 με αρνητικό επιτόκιο 13% 
το 1986 με αρνητικό επιτόκιο 8% 
το 1990 με αρνητικό επιτόκιο 2,4% 

Απ’ αυτήν και μόνο την καθόλα νόμιμη -μιας και πραγματοποιήθηκε βάσει του νόμου 1611/1950- απάτη, το ελληνικό κράτος μέσω των κυβερνήσεων αυτής της περιόδου (κυβερνήσεις Παπάγου, Πλαστήρα, Καραμανλή, Γ. και Α. Παπανδρέου κλπ) λεηλάτησε σε τιμές της δεκαετίας του 2000, περί τα 58 δισ. ευρώ από τα Ασφαλιστικά Ταμεία! Στη συνέχεια τα χρήματα των εργαζομένων έγιναν αντικείμενο τζόγου για να στηρίξουν τη χρηματιστηριακή φούσκα, η οποία όταν έσκασε οι απώλειες ξεπέρασαν τα 3 δισ. Μετά τις μετοχές ήρθαν τα δομημένα ομόλογα. Δισεκατομμύρια υποθηκεύτηκαν και έκαναν φτερά για την στήριξη των εξοπλιστικών προγραμμάτων και την κάλυψη της μαύρης τρύπας του προϋπολογισμού.

Τέλος, ήρθε και το υποχρεωτικό κούρεμα του PSI. Την πολύχρονη καταλήστευση των αποθεματικών συμπλήρωσε η τεράστια και διαρκής εισφοροδιαφυγή, κυρίως μεγαλοοφειλετών, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού δημοσίου, καθώς και οι χαριστικές ρυθμίσεις χρεών. Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση της ανεργίας και της ανασφάλιστης εργασίας, οι περικοπές στους μισθούς, καθώς και η συνεχώς μειούμενη κρατική ενίσχυση, προκάλεσαν δραματικές απώλειες εσόδων και επιδείνωσαν την οικονομική βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων.

Πού βρισκόμαστε σήμερα;

Το νομοσχέδιο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για το ασφαλιστικό, ψηφίστηκε στα μέσα Μαΐου 2016. Η φιλοσοφία του ψηφισμένου πλέον νόμου, κινείται στο πλαίσιο μιας μνημονιακής και υπέρ του κεφαλαίου πολιτικής αντίληψης, αποδεχόμενη τους όρους που θέτουν τα 3 ως τώρα μνημόνια και οι δανειακές συμβάσεις της χώρας με την ΕΕ και το ΔΝΤ. Η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη για τους ταξικά και κοινωνικά καταπιεσμένους, μετά και την υπερψήφιση του περιβόητου «κόφτη». Βάσει αυτού, σε περίπτωση κατά την οποία δεν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι που μας έχουν επιβληθεί με το ζόρι από την ΕΕ και το ΔΝΤ, αυτόματα κόβονται δαπάνες του Δημοσίου (ανάμεσα στα άλλα και μισθοί/συντάξεις).

Παράλληλα, η τρόικα υποστηρίζει ότι μόνο μέσα από περικοπές στις κύριες και επικουρικές συντάξεις (μεσοσταθμικά κατά 10-15% από 1.1.2016 για όλους τους συνταξιούχους, σημερινούς και μελλοντικούς) και την κατάργηση των εφάπαξ μπορούν να… κλείσουν τα ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά και του κρατικού προϋπολογισμού (ο οποίος χρηματοδοτεί κατά 50% τα Ταμεία) και έτσι να καταστεί δυνατή η εξυπηρέτηση του ελληνικού δημοσίου χρέους! Και αυτό γιατί το 40% των δαπανών της γενικής κυβέρνησης κατευθύνεται στην καταβολή των συντάξεων (31,5 δισ. ευρώ επί συνόλου 76 δισ. ευρώ). Συνεπώς, κατά την τρόικα, είναι αδύνατη οποιαδήποτε δημοσιονομική προσαρμογή στο επίπεδο του ισοζυγίου πληρωμών της γενικής κυβέρνησης και του χρέους χωρίς την δραστική περικοπή των δημόσιων συνταξιοδοτικών δαπανών, χωρίς, δηλαδή, τη βαθιά εξαθλίωση ενός πολύ μεγάλου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας!

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τους γραφειοκράτες της Κομισιόν, με την περαιτέρω εξαθλίωσή μας μέσω μίας μείωσης 10-15% στις κύριες και επικουρικές συντάξεις, θα προέκυπτε εξοικονόμηση 3-4 δισ. ευρώ και θα έκλειναν -σύμφωνα πάντα με τους δανειστές- τα ελλείμματα των Ταμείων. Παράλληλα, οι δανειστές ζητούν κατάργηση του εφάπαξ, ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στα επικουρικά ταμεία, εθνική σύνταξη (δηλ. νέα βασική σύνταξη) με 20 χρόνια ασφάλισης και με εισοδηματικά κριτήρια.

Κριτήρια για ένα σύγχρονο ασφαλιστικό σύστημα

Ξεκινάμε λίγο παράδοξα, αλλά έχουμε την άποψη πως ένας βασικός παράγοντας που έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην υποχώρηση της εργατικής τάξης και στην επέλαση των ιδεολογημάτων του καπιταλισμού και στο ζήτημα του ασφαλιστικού, είναι η εργατική εσωστρέφεια, η επικέντρωση σε κλαδικά/ομοιοεπαγγελματικά αιτήματα. Δυστυχώς η αντίληψη του «να σωθεί το Ταμείο και η δουλίτσα μου και δεν με ενδιαφέρουν οι άλλοι» ζει και βασιλεύει σε μεγάλα κομμάτια εργαζομένων, αντίληψη που την καλλιεργούν χρόνια τα καθεστωτικά ΜΜΕ και την ενισχύει ο ατομικισμός που ενυπάρχει στους περισσότερους χώρους δουλειάς.

Αυτή η οικονομίστικη λογική έχει συμβάλει κατά πολύ στη διάσπαση και στην υποχώρηση των εργαζομένων και πρέπει να ηττηθεί, αν θέλουμε ως ταξικά και κοινωνικά καταπιεσμένοι να ενωθούμε και να νικήσουμε! Οφείλουμε να βρούμε αιτήματα που να μπορούν να υπερβούν τα συντεχνιακά χαρακτηριστικά του κάθε κλάδου, με αρχικό σκοπό το να μπορεί η κοινωνία να αναγνωρίζει τον εαυτό της στους επιμέρους εργατικούς αγώνες και απώτερο στόχο την ταξική ενότητα εργαζομένων και ανέργων. Για παράδειγμα, ένα τέτοιο γενικό αίτημα μπορεί να είναι η θέση για ένα ταμείο ασφάλισης των εργαζομένων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, με εξίσωση προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω.

Ως Κοινωνικό Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα θεωρούμε πως ένα σύγχρονο ασφαλιστικό σύστημα πρέπει να έχει αποκλειστικά δημόσιο χαρακτήρα, με βασικές πηγές χρηματοδότησης τα κέρδη του κεφαλαίου υπό τη μορφή κοινωνικής αναδιανομής. Αντιλαμβανόμαστε το θέμα της κοινωνικής ασφάλισης, του χαρακτήρα και του ρόλου της, ως ένα πεδίο διεκδίκησης από το κράτος, την εργοδοσία και την κυβέρνηση. Εδώ ανοίγουν σημαντικά πεδία αναζήτησης κριτηρίων μιας σύγχρονης ριζοσπαστικής αντίληψης για το ασφαλιστικό και αυτά θα διερευνήσουμε παρακάτω:

-- Κανένας εργαζόμενος ή άνεργος δεν πρέπει να εξαιρείται από την παροχή υπηρεσιών Υγείας εντός ενός δημόσιου συστήματος Υγείας/Πρόνοιας/περίθαλψης. Η εφαρμογή του αιτήματος για ένα «δωρεάν και ποιοτικό δημόσιο σύστημα Υγείας/Πρόνοιας για όλους τους εργαζόμενους και τους άνεργους», μπορεί να συμβάλλει σε μια ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής εργαζομένων και ανέργων.

-- Στην εποχή της περαιτέρω αυτοματοποίησης της παραγωγής και της ξέφρενης παραγωγής πλούτου θέλουμε και διεκδικούμε, σύνταξη για άντρες και γυναίκες στα 60 χρόνια (με ιδιαίτερη πρόνοια στις περιπτώσεις μητρότητας, βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων, ατόμων με ειδικές ανάγκες, αναπηρίες λόγω εργατικών ατυχημάτων). Η προβολή και η ζύμωση της αντίληψης αυτής στην κοινωνία θα μπορούσε εδώ και τώρα, να βελτιώσει περαιτέρω τις ζωές μας και να δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, ενώ παράλληλα, απαντά και στις περιπτώσεις πρόωρων συνταξιοδοτήσεων που δεν εμπίπτουν στις προαναφερόμενες ειδικές καταστάσεις.

-- Θέλουμε να μην κατακερματίζεται η ζωή μας σε αλλοπρόσαλλα ωράρια, σε ελαστικές σχέσεις εργασίας «σήμερα εδώ, αύριο αλλού» που κατακερματίζουν τις σχέσεις μας, και μας μετατρέπουν σε ρομποτάκια χωρίς ελεύθερο χρόνο και προσωπική ζωή. Για αυτό διεκδικούμε σταθερές εργασιακές σχέσεις στην εργασία και με πλήρη ένσημα! Το αίτημα αυτό μπορεί να αποτελέσει παροντική απάντηση όσον αφορά τόσο την αναγκαία για όλους μας απόρριψη της «ζωής-λάστιχο» που μας επιβάλλει το κεφάλαιο και τα κόμματά του, όσο και για τον στόχο μιας αξιοπρεπούς σύνταξης στο μέλλον.

-- Σημαντική μείωση των ωρών εργασίας χωρίς μείωση των μισθολογικών απολαβών. Η προβολή στην κοινωνία του αιτήματος για σημαντική μείωση των ωρών εργασίας (πχ 6ωρο, 5θήμερο, 30ωρο) μπορεί να αποτελέσει μια σοβαρή και πειστική απάντηση σε ορισμένα σοβαρά θέματα:

α. στην εδώ και τώρα μείωση της ανεργίας
β. στη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος,
γ. στη σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής των εργαζομένων, λόγω της αύξησης του ελεύθερου χρόνου.

-- Αποτελεί πεποίθησή μας πως οι έλληνες/ίδες και οι μετανάστες/τριες εργαζόμενοι/ες, αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα και η αιτία που τα δημιουργεί είναι μία και κοινή: το κεφάλαιο είτε ελληνικό είτε ξένο, μπορεί να βγάζει κέρδη μόνο αν εκμεταλλεύεται ντόπιους και μετανάστες εργαζόμενους! Γι’ αυτό και προτάσσουμε πως οι ντόπιοι και οι μετανάστες εργαζόμενοι έχουμε κοινά συμφέροντα! Η προβολή αιτημάτων όπως «ίσα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα για έλληνες και μετανάστες εργαζόμενους» μπορεί να συμβάλλει στην οικοδόμηση κοινής ταξικής αντίληψης, στην όσμωση και την συναδέλφωση μεταξύ ελλήνων και μεταναστών εργαζομένων.

-- Για τους συνταξιούχους πρώην εργαζομένους, θέλουμε μια αξιοβίωτη ζωή! Για τον λόγο αυτό, διεκδικούμε την ύπαρξη μιας κατώτερης σύνταξης που θα ενσωματώνει το κόστος διαβίωσης, έτσι ώστε να μην είναι αναγκάζονται πολλοί ηλικιωμένοι άνθρωποι να ζουν αναξιοπρεπώς μέσα στην αθλιότητα, όπως συμβαίνει σε πολλές καπιταλιστικές χώρες.

Βύρωνας, Φεβρουάριος 2017
 
Κοινωνικό Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου